Մանկությանս ամենաաղմկոտ ու բուրավետ հիշողություններից մեկը կապված է տատիկիս խոհանոցի հետ։ Ամեն անգամ, երբ այցելում էի նրան, տան միջանցքներն ամբողջությամբ լցվում էին յուրահատուկ բույրով։ Դա սխտորի ուժգին հոտն էր, որը խառնվում էր թարմ հացի, թթվի և խաշած խոտաբույսերի բույրերին։ Ես երկար ժամանակ չէի հասկանում՝ ինչու է նա գրեթե ամեն օր եփում սխտոր, ինչու է պահում լիքը ապակյա տարաներ, ինչու է երբեմն պարզապես տաք ջրի մեջ գցում մի քանի պճեղ և թողնում, որ շոգեխաշվի։
Երեխայի համար դա սովորական տարօրինակություն էր։ Բայց տարիներ անց, երբ արդեն մեծացել էի, իմացա նրա գաղտնիքը, և այդ գիտելիքը փոխեց իմ վերաբերմունքը ոչ միայն սննդի, այլև առողջության հանդեպ։
Տատիկս միշտ ասում էր. «Սխտորը սնունդ չէ միայն, դա պաշտպան է»։ Նա չէր կարդացել գիտական հոդվածներ, չէր ուսումնասիրել լաբորատոր փորձեր, բայց իր կյանքի փորձից գիտեր այն, ինչ այսօր ապացուցում են բժիշկները․ սխտորը մաքրում է օրգանիզմը, պայքարում է բակտերիաների դեմ, կարգավորում է արյան ճնշումը և ուժեղացնում է իմունիտետը։ Նրա սեղանին երբեք չկար սինթետիկ դեղամիջոցների երկար ցուցակ, փոխարենը կար սխտորով պատրաստված պարզ ուտեստներ, թեյի նման եփուկներ և տաք ջրի մեջ թաթախված պճեղներ։
Մի օր, երբ արդեն հետաքրքրված էի, հարցրի՝ ինչու է նա այդքան հետևողական։ Նա նայեց ինձ լուրջ հայացքով ու պատմեց, որ երիտասարդ տարիքում շատ հիվանդոտ է եղել։ Անընդհատ մրսածություններ, գլխացավեր, հոգնածություն։ Իսկ երբ սկսել է ամեն օր սխտոր օգտագործել, տարիների ընթացքում մոռացել է հիվանդանոցների մասին։ Նրա խոսքերն ինձ զարմացրին, որովհետև ես չէի պատկերացնում, որ սովորական պճեղը կարող է փոխարինել դեղատան դարակների մեծ մասին։
Հետագայում ուսումնասիրեցի գիտական աղբյուրներ և ապշեցի․ պարզվեց, սխտորի մեջ կան բնական հակաբիոտիկներ՝ ալիցին և սուլֆիդներ։ Դրանք ոչ միայն կանխում են վարակները, այլև օգնում են օրգանիզմին պայքարել արդեն գոյացած խնդիրների դեմ։ Իսկ տատիկս, առանց գիտական տերմինների իմացության, իր սեփական փորձով հաստատել էր այդ ամենը։
Ես սկսեցի անել նույնը։ Սկզբում դժվար էր՝ չէի սիրում հոտը, վախենում էի, որ շրջապատում կզգացվի։ Բայց հետո հասկացա, որ առողջությունն ավելի կարևոր է, քան ցանկացած անհարմարություն։ Ավելին, եթե սխտորը ճիշտ եփես կամ խառնես որոշ բույսերի հետ, հոտն այդքան ուժգին չի լինում։ Հիմա գրեթե ամեն օր օգտագործում եմ այն․ երբեմն խաշում եմ, երբեմն ավելացնում թեյի մեջ, իսկ հաճախ պարզապես ուտում եմ հացով։
Արդյունքները չուշացան։ Ես շատ ավելի քիչ եմ հիվանդանում, արագ եմ վերականգնվում հոգնածությունից և նկատում եմ, որ իմ կենտրոնացումը և ուժերը բավականացնում են երկար ժամանակ։ Բացի այդ, սխտորն օգնում է կարգավորել մարսողությունը, ինչը նախկինում իմ թույլ կողմերից մեկն էր։
Այդ ամենը հիշեցրեց ինձ տատիկիս խոսքերը․ «Երբեմն ամենամեծ դեղը թաքնված է ամենապարզ բույսի մեջ»։ Մենք հաճախ վազում ենք դեղատներ, ծախսում մեծ գումարներ քիմիական միջոցների վրա և մոռանում ենք այն, ինչ մեր կողքին է։ Սխտորը հենց այդպիսի օրինակ է։ Այն մատչելի է, հնագույն և ապացուցված միջոց։
Հիմա, երբ ես տեսնում եմ, թե ինչպես մարդիկ անտեսում են այս բնական հրաշքը, հիշում եմ տատիկիս համառությունը։ Նա կարող էր ունենալ իր տարիքին բնորոշ հիվանդություններ, բայց մինչև կյանքի վերջ մնաց առողջ ու եռանդուն։ Եվ ես վստահ եմ՝ այդ ամենը ոչ միայն ժառանգության շնորհիվ էր, այլև նրա պարզ, բայց հետևողական սովորության։
Ես կուզենայի, որ յուրաքանչյուր մարդ գոնե փորձի ավելացնել սխտորը իր առօրյա սննդակարգում։ Դա կարող է դառնալ փոքրիկ քայլ, որը կփոխի ձեր առողջության մեծ պատկերը։ Եվ եթե դուք էլ, ինչպես ես, երբևէ հարց տաք ինքներդ ձեզ՝ ինչու մեր նախնիները ավելի ամուր էին և ավելի քիչ հիվանդանում էին, փորձեք հիշել նրանց պարզ սովորությունները։ Սխտորի եփումը հենց այդպիսի ավանդույթ է։
Այժմ ես նույնպես եփում եմ այն։ Եվ ամեն անգամ, երբ շոգին տարածվում է խոհանոցի միջով, ես ոչ միայն զգում եմ բուժիչ բույրը, այլև լսում եմ տատիկիս ձայնը, որն ասես կրկնում է․ «Մի մոռացիր, ամենաանհավանական ուժը թաքնված է ամենապարզ բանում»։